Bize en yakın yıldızlardan biri olan, yalnızca 10.5 ışık yılı uzaktaki Epsilon Eridani, kendisi ve çevresindeki gezegenleri ile, Güneş Sistemi’ne oldukça benzerlik gösteriyor.

Yıldız, ülkemizde özellikle kış aylarında Orion Takımyıldızı yönünde rahatlıkla seçilebilir. 6.2 kadir parlaklığı ile, ancak çok keskin gözlere sahip olanlar tarafından çıplak gözle farkedilebilmesine karşın, bir dürbünle bakıldığında herkesçe görülebiliyor.

Epsilon Eridani, Güneş’in %82’si kütleye ve dörtte üçü kadar çapa sahip, K tayf sınıfı bir turuncu cüce anakol yıldızıdır. Düşük kütlesi nedeniyle, yüzey sıcaklığı 4.800 santigrat derece (Güneş’in 5.500ºC) civarında, aydınlatma gücü de Güneş’in sadece %34’ü kadardır. Buna rağmen, 30 milyar yıllık ortalama ömrüyle, Güneş’imizden 3 kat daha uzun yaşam süresine sahip.

Solda teleskopla alınmış bir fotoğrafını gördüğünüz Epsilon Eridani sistemi, birçok yönüyle Güneş Sistemi ile benzerlik taşıyor. Örneğin, bizim sistemimizde Mars ile Jüpiter arasında yer alan asteroid kuşağının bir benzeri hemen hemen aynı konumda Epsilon Eridani sisteminde de bulunuyor. Aynı şekilde, sistemimizdeki Kuiper Kuşağı‘nın bir benzeri de bu yıldızın yörüngesinde yer alıyor.

Sistemde şimdilik bildiğimiz iki olası gezegen var. İlki, yıldıza yaklaşık 500 milyon km uzaklıkta dolanan, Jüpiter‘in 1.5 katı kütleye sahip bir gaz devi. Diğeri ise, çok daha uzakta, yıldıza 6 milyar kilometre mesafede muhtemelen Neptün benzeri bir buz devi. Ancak, Dünya benzeri yaşam gelişimi için uygun, dost canlısı bu yıldızın çevresinde keşfettiğimiz her iki gezegen de, yıldızın yaşam kuşağı (habitable zone) içinde yer alamayacak kadar uzaktalar.

Bilim insanları, muhtemel bu iki gezegen dışında Epsilon Eridani’nin çevresinde, yıldıza 80 ila 200 milyon km uzakta yörüngelere sahip karasal gezegenler de bulunabileceğini düşünüyorlar. Fakat, Dünya benzeri yaşama ev sahipliği yapabilecek bu kuşakta yer alması muhtemel gezegenler şimdiye kadar keşfedilemedi, araştırmalar devam ediyor.

Epsilon Eridani
Epsilon Eridani Sistemi ile Güneş Sistemi’nin karşılaştırması.

 

Her ne kadar yaşam için çok uygun bir sistem gibi görünse de, Epsilon Eridani yıldızı henüz 1 milyar yaşında, çok genç bir yıldızdır. Bu nedenle Güneş’ten çok daha aktiftir ve çok şiddetli güneş patlamaları meydana getirerek fazlasıyla radyasyon yayar. Aynı zamanda, yıldızın çevresindeki olası gezegenlerin yaşam için uygun hale gelmesi için (volkanik aktivitelerin azalması, gezegen kabuğunun stabil hale gelmesi, atmosferin olgunlaşması vs) en az birkaç yüz milyon yıl daha geçmesi gerekiyor.

Yıldızı önemli kılan şey, Güneş Sistemi’nin ilk yıllarını canlı olarak görebildiğimiz bir laboratuar işlevi görmesi. Epsilon Eridani’yi inceleyerek, gezegenimizin ve yıldızımızın gençlik günlerinde nasıl olduğunu öğrenme imkanına sahip oluyoruz.

Zafer Emecan

http://stars.astro.illinois.edu/sow/epseri.html
https://www.nasa.gov/mission_pages/spitzer/news/spitzer-20081027.html