Alan Turing

Bilgisayar Mühendisi: Sahip olduğunuzu dahi bilmediğiniz problemleri sizin anlamadığınız yollarla çözen kişi. Anlam ayrımları için bakınız: büyücü, sihirbaz. Not: Hayır, bilgisayarınıza format atamam, eski sevgilinizin Facebook sayfasını da hacklemeyeceğim. Yazımda Alan Turing isimli bir dahiden bahsedeceğim.

Kafanızı bilgisayardan kaldırın, etrafınıza bakın. Her gün her saniye bilgisayarlarla iç içesiniz. Bu yazıyı okuduğunuz dizüstü veya masaüstü bilgisayarınız, elinizdeki telefon, şarjdaki tablet, garajınızdaki araba, hatta belki de yaşadığınız ev… Hepsinin içinde işlemciler, işletim sistemleri, milyarlarca satır kodlar, yazılımcının siz farkına bile varmadan düzelttiği buglar var.

Hayır özel bir teşekkür beklemiyoruz, elinizde olan tüm teknolojiyi bilgisayar bilimciler, hackerlar ve yazılımcılar sadece bu işi sevdikleri için ve bu konuda merak duydukları için yapıyorlar.

Hepiniz Alan Turing’in adını duymuşsunuzdur. Yaptıklarını ve ödediği bedeli az çok bildiğinizi düşünüyorum. O yüzden bugün Turing’den ve Turing Ödülleri’nden genel olarak bahsetmeyi düşünüyorum.

Tam adı Alan Mathison Turing olan Alan Turing 1912 doğumlu İngiliz matematikçi, bilgisayar bilimci ve kriptologdur. Bahsi geçen bu üç alan matematik, bilgisayar bilimleri ve kriptoloji baktığınızda neredeyse iç içe geçmiş ve birbirini destekleyen üç büyük bilim dalıdır. Klişe bir tabirle, sizin bugün kullanırken bizim ise kodlarken büyülendiğimiz bilgisayarın babasıdır Turing.

Bu alanın kurucusudur. Aynı zamanda da bir savaş kahramanıdır. Bildiğiniz savaş kahramanları gibi gazi nişanı veya komuta ettiği çok büyük orduları yoktur belki. II. Dünya Savaşı’nda Alman şifrelerini kırarak savaşın süresini kısaltmış ve belki de Almanya’nın yenilen taraf olmasının en büyük sebebi olmuştur.

Hindistan kökenli bir aileden İngiltere’de doğan Turing, matematik ve bilime doğal bir eğilim gösteriyordu. 16 yaşındayken Einstein ile tanıştı. Okuldaki çok yakın arkadaşı  Christopher Morcom’un okulun bitmesine birkaç hafta kala tüberküloz nedeniyle hayatını kaybetmesi, Turing’in dini inancının yıkılmasına sebep oldu.

Alan Turing

28 Mayıs 1936’da yayınladığı Hesaplanabilir Sayılar: Karar Verme Probleminin bir Uygulaması(On computable numbers, with an application to the Entscheidungsproblem)  isimli makalesinde 20. Yüzyılın en büyük tartışmalarından biri olan “karmaşık hesaplar belirli bir düzenek tarafından yapılabilir mi” sorusuna kendi adıyla anılan Turing Makineleri’yle cevap verdi.

Makale özet olarak problem bir algoritmayla temsil edilebiliyorsa, bir düzenek tarafından da çözülebilir demektedir. Ayrıca Sonlanma Problemi’ni kendi makineleri için de kanıtlamıştır Turing. Sonlanma problemini de en basit şekliyle algoritmayla çözülemeyecek problemlerin de olması şeklinde tanımlayabiliriz.

Eylül 1936 ile Temmuz 1938 yılları arasında Princeton’da Lambda Yüksek Matematiği’nin kurucusu olarak bilinen Alonzo Church ile çalışan Turing, soyut matematik ve kriptoloji üzerine çalışarak 1938’de Princeton’dan Felsefe Doktoru ünvanını aldı.

Eylül 1939’da savaşın başlamasının ertesi günü askeri hizmete katıldı. Alman şifrelerinin kırılması için kriptoloji üzerine devlet için çalıştı. Hayatının bu bölümü “The Immitation Game” isimli filmde Benedict Cumberbatch tarafından başarıyla canlandırıldı.

Alan Turing
Manchester Üniversitesi Alan Turing Binası.

Savaşın bitiminden sonra üniversiteye dönen Turing, Ekim 1950’de Hesaplama Mekanizması ve Zeka (Computing Machinery and Intelligence) isimli makalesinde yapay zekadan bahsetti, bir makine için zeki denmesini sağlayacak bir standart olan Turing Testi’ni ortaya koydu.

1952’de Oscar Wilde gibi homoseksüel olduğu gerekçesiyle hüküm giydi. Hapisten kurtulmak için östrojen tedavisini kabul etti. Devletle ilgili tüm bağlantı ve danışmanlıkları kesildi.

8 Haziran 1954’te hizmetçisi tarafından Manchester’daki evinde ölü bulundu. Ölümüyle ilgili spekülasyonlar bulunmasına rağmen yatağının yanında  bulunan yarı yenmiş siyanürlü elma, ölümünün böyle ilginç bir intiharın sonucu olduğuna kanıt olarak gösterilebilir. (Apple’ın logosunu hatırlayın, “ısırılmış elma” )

Alan Turing

1966’dan beri “Bilgisayar Bilimleri’nin Nobeli” olarak bilinen Turing Ödülleri, Bilgisayar Mekanizmaları Birliği (ACM) tarafından verilmektedir. 2007 – 2013 yılları arasında maddi desteğini Intel ve Google’ın sağladığı ödüller 2013 yılından beri yalnızca Google tarafından desteklenmektedir.

1966’da ilk ödül ileri bilgisayar programlama üzerindeki çalışmaları için Carnegie Üniversitesi’nden Alan J. Perlis’e verilmiş olan ödüllerin ilk kadın kazananı IBM’den Frances E. Allen olmuştur.

2016 yılındaki Turing Ödülü internet sunucuları ağını (World Wide Web), ilk web sunucusunu icat etmesi sebebiyle Tim Berners-Lee’ye veridi.

Hazırlayan: Ece Özen