Bilim insanları Antares’in boyutunun 700 güneşe eşit olduğunu düşünüyordu ancak yeni ortaya çıkarılan bir haritaya göre yıldız tahmin edilenden daha büyük.

Astronomlar, süper dev bir yıldız olan Antares’in devasa atmosferini eşi benzeri olmayan detayları ile ortaya çıkardı. Şili’deki AtacamaLargeMillimeter/submillimeterArray (ALMA) ile New Mexico’daki National Science Foundation’a ait Karl G. Jansky Very Large Array (VLA)’yı kullanan uluslararası bir ekip, Antares’in atmosferinin en detaylı radyo haritasını oluşturdular. Aslında bu harita, güneşimiz dışındaki bir yıldız için yapılmış en detaylı radyo haritasıdır.

Not: Antares yıldızının yapısıyla ilgili detaylı yazımızı bu linke tıklayarak okuyabilirsiniz.

Görülebilir ışıkta Anteres’in çapının güneşimizden 700 kat daha büyük olduğu görünürken, bu harita ise radyo dalga boyundaki ışımada yıldızın atmosferinin daha uzağa uzandığını ve çok daha muazzam olduğunu ortaya çıkardı. Bu detaylı harita ile araştırmacılar, yıldızın dış atmosferini koronası ile birlikte oluşturan gaz tabakasının yani kromosferinin yıldızın yarıçapından 2.5 kat uzağa uzandığını buldular. Bu bağlamda bizim güneşimizin kromosferi ise yarıçapının sadece %0.5’i kadar uzağa ulaşıyor.

Süper dev bir yıldız olan Antares’in atmosferinin bir sanatçı tarafından yapılmış tasviri. (Görsel Telif: NRAO/AUI/NSF, S. Dagnello)

İrlanda’da bulunan Dublin Institutefor Advanced Studies’de görev yapan ve makalenin baş yazarı olan EamonO’Gorman açıklamasında; yıldızın büyüklüğünün önemli ölçüde gözlem yapılan ışığın dalga boyuna bağlı olduğunu söyledi: “VLA’nın daha uzun dalga boyları, süper devin atmosferini neredeyse yıldın yarıçapının 12 katının uzağında olduğunu ortaya çıkarıyor.”

Bu haritayı ortaya çıkarmak için ALMA, Antares’in fotosferini yani yıldızların görülebilir fotonlarının (ışık parçacıklarının) aktığı katmanı kısa dalga boyları ile gözlemledi. VLA ise yıldızın atmosferini daha uzun dalga boyları ile gözlemledi. Ayrıca radyo teleskoplar da yıldızın atmosferindeki gaz ve plazmanın sıcaklıklarını gözlemleyip ölçtüler. İlk defa kromosferi radyo dalgaları kullanarak tespit ederek sadece bu katmanın yıldızın yarıçapının 2.5 katından daha uzağa uzandığını değil bu katmanın sıcaklığını da belirlediler.

Ekip, Antares’in kromosferinin daha önce yapılan optik ve mor ötesi gözlemlerinin öne sürdüğünden daha soğuk olduğunu yani en yüksek 3,500 °Cdereceye ulaştığını buldu. Bu sıcaklık ayrıca bizim güneşimizin kromosferinden önemli derece azdır çünkü bizim güneşimizin kromosferi yaklaşık 20.000 °C’dir.

Antares, Akrep takımyıldızında yer alan bir kırmızı süper dev yıldızdır. Bulunduğu bölgedeki Rho Ophiuchi nebula kompleksi ile birlikte kadraja alındığı bu fotoğrafta, parlak sarı ışığıyla nebulayı aydınlattığı görülüyor. (Fotoğraf telif: Mehmet Ergün)

 

O’Gorman aynı açıklamasında kromosferin yıldızsal sıcaklıklara göre sıcaktan ziyade ılık olduğunu belirtti: “Fark açıklanabilir çünkü daha önce yapılan optik ve mor ötesi gözlemler sadece çok sıcak gaz ve plazma için hassas iken bizim radyo gözlemlerimiz yıldızın atmosferindeki gazın ve plazmanın büyük kısmı için hassas.”

NationalRadioAstronomyObservatory’de görev yapan ve bu çalışmaya değil ancak VLA’da 1998 yılında yapılan Betelgeuse yıldızının çoklu radyo dalga boylarındaki gözlemlerine katılan ChrisCarilli ise aynı açıklamada “gece gökyüzü anlayışımızın özünde olan şey, yıldızların sadece bir ışık noktaları olduğudur. Bu tarz süper devlerin atmosferlerinin haritalarını çıkarabileceğimiz gerçeği, interferometrideki teknolojik gelişmelerin gerçek bir kanıtıdır. Bu zoru başaran gözlemler ise evreni bize daha çok yakınlaştırıp arka bahçemize getiriyor” dedi.

Çeviren: Burcu Ergül Emecan

https://www.space.com/supergiant-star-antares-map-atmosphere.html