KOZMİK ANAFOR Kozmik Anafor | Türkiye'nin En Büyük Astronomi Platformu
Yazı dizimizin daha önceki bölümlerinde düşük kütleli yıldızların sonu olan kara cüceler ve orta kütleli yıldızların nihai kaderi olan beyaz cüceler hakkında bilgi vermiştik. Bu makalemizde ise, artık büyük kütleli olarak niteleyebileceğimiz yıldızların sonları olan Nötron Yıldızı ve Kara delik konusunu ele almaya çalışacağız. Cüce olarak nitelenemeyecek, Güneş’e yakın ve …
Haziran, 2018
Nisan, 2018
-
14 Nisan
En Parlak Yıldızlar 3: Beta Centauri (Hadar)
Hadar, ya da diğer bir ismiyle Beta Centauri, gece göğünün en parlak 10’uncu yıldızıdır. Yıldızın isimlerinden biri olan Hadar (حضار), gece göğünde gördüğümüz çoğu yıldızın ismi gibi Arapça’dan gelir. Ayrıca yıldıza latinceden gelen Agena ismi de verilmiştir. Fakat, gökbilimciler arasında Beta Centauri ismi yaygın biçimde kullanılır. Aslen üçlü bir yıldız sistemi olan …
Şubat, 2018
-
27 Şubat
Spagetti Bulutsusu (Simeis 147)
Üstte görmüş olduğunuz Spagetti Bulutsusu, bizden yaklaşık 3.000 ışık yılı uzaklıktaki ölü bir yıldızın kalıntısı, yani, bir süpernova artığıdır. Süpernovalar, Güneş’den onlarca kat büyük yıldızların ömürlerinin sonuna gelip yakıtları tükendiğinde, kendi içlerine çok büyük bir hızla çökmesi sonucu meydana gelen muazzam yıldız patlamalarına verilen isimdir. Spagetti Bulutsusu’nu oluşturan yıldız da, daha …
Aralık, 2017
-
14 Aralık
Yengeç Atarcası (Pulsarı)
1054 yılında Çinli astronomlar gökyüzünde büyük bir parlama gördüler ve bunu kaydettiler. Bu parlama öylesine büyüktü ki tam 23 gün boyunca gündüz dahi görülmüş, toplamda 642 gün boyunca gözlenmiştir. Bugün bunun bir süpernova patlaması olduğunu ve geriye neler bıraktığını biliyoruz. Bunlardan biri hala evrende hızla yayılmakta olan Yengeç Bulutsusu, diğeri …
Ekim, 2017
-
17 Ekim
Çarpışan Nötron Yıldızlarından Gelen Kütle Çekim Dalgaları Tespit Edildi
İki nötron yıldızının (atarca) çarpışmasından kaynaklı “kütle çekim dalgaları”nın (uzay zaman dalgalanması) tespit edilmesi, astronominin yeni bir çağa girdiğinin göstergesi oldu… Astronominin yeni çağı başladı. Şu ana kadar ilk kez bilim insanları, hem kütle çekim dalgaları hem de aynı kozmik olaydan – bu durumda bu, nötron yıldızları olarak bilinen iki …
Haziran, 2017
-
17 Haziran
Yengeç Nebulası’nın İnsanlık Tarihçesi
Konumuz belki Yengeç Nebulası ama, aslında tam anlamıyla bir “konuk yıldızın esrarı” hikayesi insanlık için… M.Ö. 8. yüzyıla dek geri götürebileceğimiz bir gökyüzü gözlem geleneği olan Çinli astronomlar, Güneş ve Ay tutulması, kuyruklu yıldız ve takımyıldızlarını gözlemlemekte büyük beceri kazanıp pek çok gök olayının kaydını tutmuşlardı. Eski Çin gökbilimcileri zaman …
Ocak, 2017
-
28 Ocak
Bir Süpernova Patlaması Nasıl Oluşur?
Süpernova patlamaları, evrendeki en görkemli yokoluş biçimidir. Aynı zamanda bu yokoluş, yaşam oluşturacak elementlerin uzaya saçılmasını sağladığından, varoluşu da tetikler! Herşey, O-B tayf türünden dev kütleli bir yıldızın yakıtını tüketerek kırmızı dev aşamasına girmesiyle başlar. O-B tipi yıldızlar, oldukça nadirdirler ve sayıca tüm yıldızların %0.1’inden azdırlar. Kırmızı dev evresine girmiş yıldızın çekirdeğinde hidrojen, …
Kasım, 2016
-
26 Kasım
İstanbul Üzerinde Bir Nötron Yıldızı (İnfografik)
Eğer bir nötron yıldızını alıp İstanbul boğazı üzerine koyabilseydik, büyüklüğünün sadece bu kadar olduğunu görecektik. Elbette, pratikte bunu yapabilmenin hiçbir yolu yoktur. Bu kadar yakınımızda olan gördüğünüz küçücük nötron yıldızı, gezegenimizin tümünü saniyeler içinde parçalayarak kendi bünyesine katacaktır. Bir süpernova patlamasından geriye kalan yegane sağlam şey, yani ölü bir yıldızın …
-
8 Kasım
Denizanası Nebulası ve Gizemli Pulsar
NASA’nın Chandra X-Ray (X Işını) Gözlemevi’nin Denizanası Nebulası gözlemlerine göre; Dünya’dan 5 bin ışık yılı uzaklıktaki bir süpernovanın kalıntılarına ait, nebulanın güney köşesinde alışılmadık bir obje görünüyor. Bilim insanları bu objeye CXOU J061705.3+222127 veya kısaca J0617 diyorlar ve bunun pulsar olduğunu düşünüyorlar. Çok büyük bir yıldız içe doğru çöktüğünde; yıldızın dış …
Ekim, 2016
-
29 Ekim
Süpernova Adayımız Betelgeuse (İkizlerevi)
Yaklaşık 600-700 ışık yılı uzaklığı ile, bize en yakın dev yıldızlardan biri olan Betelgeuse, ömrünün sonuna gelerek kırmızı dev evresine ulaşmış bir yıldızdır. Geceleri, büyük şehirlerde bile gökyüzünde rahatça görülebilen Betelgeuse, Güneş’in 1.000 katına ulaşan çapıyla, gerçekten muazzam bir büyüklüğe sahip. Yıldızın kütlesi, bizim güneşimizden yaklaşık 15 kat daha fazla. …
-
27 Ekim
Atarca (Pulsar) ve Sesleri
Atarcalar(pulsarlar) ortalama 10-15 km yarıçapa sahip, fakat 700.000 km yarıçapa sahip Güneş’ten daha fazla kütlesi bulunan aşırı yoğun, güçlü manyetik alana sahip nötron yıldızlarıdır. Manyetik kutuplarının dönüş ekseniyle çakışmaması sonucu nötron yıldızı kendi ekseni etrafında dönüş yaparken, manyetik eksenin baktığı doğrultu uzayı bir koni biçiminde tarar. Bu manyetik eksenden saçılan ışıma (radyasyon), …
Mayıs, 2016
-
26 Mayıs
Kara Delik Yapmak: Schwarzschild Yarıçapı
Eğer bir kütleyi, yüzeyindeki kaçış hızı ışık hızına eşit olacak şekilde bir küreye sıkıştırmak istersek, bu kürenin yarıçapını “Schwarzschild Yarıçapı” olarak tanımlarız. Elbette ki bu tanım bir yerlerden hatırlıyoruz, kara delikler. Eğer ki bir kütleyi, Schwarzschild Yarıçapı’ndan daha küçük bir alana sıkıştırırsanız bir kara delik elde etmiş olursunuz. Bunu esasında teorik …
-
5 Mayıs
Altın, Gümüş Ve Diğer Ağır Elementler Nasıl Oluştu?
Astronomi veya astrofizik konularında genel kültürü yüksek olan herkes, bu soruya şöyle cevap verecektir: “Altın dahil olmak üzere, demirden ağır tüm elementler süpernova patlamaları sonucu meydana gelmiştir”. Bu cevap doğru evet, ancak “eksik” kalıyor. Altın ve gümüş, süpernova patlamaları sırasında oluşur. Ancak, bu patlamalar sırasında oluşabilecek altının (ve diğer demirden …
Nisan, 2016
-
8 Nisan
Türlerine Göre Yıldız Miktarı
Hazırladığımız aşağıda görebileceğiniz infografikte, her bir adet O-B sınıfı dev yıldıza karşı, kaç tane diğer türlerden yıldız bulunduğunu görebilirsiniz. Galaksimizdeki yaklaşık 400 milyar yıldızın birbirlerine oranları burada olduğu gibidir. Anakol yıldızları* kütlelerine göre sınıflandırıldıklarında, en ağırdan en hafife doğru; O, B, A, F, G, K ve M harfleriyle sembolize edilirler. Bu …
-
3 Nisan
Bir Ateş Halkası: SN 1987A Süpernovası
İçinde yer aldığımız gökadamız Samanyolu’nun en büyük uydusu Büyük Macellan Bulutu‘ndan (LMC), 1987 yılında gezegenimize ulaşan bir süpernova ışıması, tüm Dünya astronomlarının dikkatini bu cüce gökadaya çekmeyi başarmıştır. Resmi adı SN 1987A olan bu süpernova patlaması, 20 Güneş kütleli bir yıldızın yaşamının sona ermesi neticesinde oluşmuştur. Patlama, 24 Şubat 1987 tarihinde ilk defa …
Mart, 2016
-
31 Mart
Kalem Bulutsusu: NGC 2736
Güney yarımkürede bulunan Yelken (Vela) takımyıldızı yönündeki bu bulutsuyu 1835 yılında ünlü astronom John Herschel keşfetmişti. Bulutsunun, Vela süpernova artığının bir parçası olduğu düşünülüyor, çünkü Vela Atarcası’na (atarca: nötron yıldızı) çok yakın bir konumda. Çubuk gibi görünmesinden dolayı ona Kalem Bulutsusu (NGC 2736) denmiş ve bizden tam 815 ışık yılı uzaklıkta. Büyük …
Şubat, 2016
-
16 Şubat
Bilim İnsanları Kütle Çekim Dalgaları İle Neden İlgilenir?
Gece gökyüzüne baktığınızda evrenin çok özel taraflarını görürsünüz. Orada, yıldız gibi cisimlerden gelen görünür dalga boylarındaki ışınım ve diğer elektromanyetik ışınımlar vardır. Gözleriniz radyo dalgalarını görebilseydi evrenin farklı bir resmine bakıyor olurdunuz. Radyo dalgalarının kaynakları görünür ışık kaynaklarından oldukça farklıdır. Astronomların hedefi ise tüm elektromanyetik ışıma tayfını gözleyebilecek teleskoplar yapmak. …
Temmuz, 2015
-
12 Temmuz
Karadul Atarcası ve En Hızlı Dolanan Yıldız
Karadul (Black Widow) tanımı bir cins örümcekten kaynaklanır: Çiftleştikten sonra dişisinin erkeğini yemekten çekinmediği bir örümcek türünün adıdır. Peki bu terim gökbilime nasıl girmiştir? Çift yıldızlar ortak kütle merkezi çevresinde dolanan yıldızlardır. Eğer bunlardan biri çok yoğun bir nötron yıldızı (atarca) ise ve bileşenine çok yakınsa, bir takım çekim (Roche şişimi) ve …
