Tag Archives: zaman

Mayıs, 2018

6 Mayıs
Işık Yılı Nedir, Astronomik Ölçü Birimleri Nelerdir?

Bizler evrende son derece küçük ve önemsiz bir yer işgal eden Dünya üzerinde yaşıyoruz. Bu nedenle kullandığımız ve aşina olduğumuz ölçü birimleri günlük yaşantımızda karşımıza çıkabilecek cisimlerin boyutlarını saptayabilmek için özelleşmiş durumda. Boyumuzu ölçmek için metre ve onun küçük/büyük oranlarını kullanıyoruz. Boyumuzu santimetre ile ölçüyor, mesafeleri kilometre ile saptıyoruz. Yine, …

12 Nisan
Mars’ta Zaman: Yıllar, Günler, Saatler…

Gelecekte bir gün, insanlar Mars üzerinde kolonileşip yaşamaya başladığında, bugün alışık olduğumuz “saat” ve “yıl” kavramlarının orada Dünya ile eş zamanlı olarak aynen kullanılmasını bekleyemeyiz. Çünkü her iki gezegenin hem Güneş çevresinde, hem de kendi çevrelerindeki dönüş hızları farklıdır ve bu durum, ciddi sorunlara yol açar. Mars’ın Güneş çevresindeki bir …

11 Ocak
Zaman ve Zamanın Oku

Birçok kişiye çok sıradan gelebilir hatta çoğumuz fark etmemiş olabiliriz bile, zaman şu ana kadar tam olarak anlaşılamamış ancak, hayatımıza çok fazla dahil olmuş bir kavramdır. Her gün zamanın içinde (bir nevi) hareket ederiz. Biriyle buluşacaksak sadece 4 bileşen yeterlidir buluşmayı tam olarak ayarlamak için. x, y, z koordinatlarını kız …

6 Kasım
Işık Hızında Giderken Farları Açarsak Ne Olur?

Konu mankenimiz, gerektiğinde ışık hızı ve daha üstü hızlarda yol almakta sıkıntı yaşamayan Süper Girl‘ü ele alalım: Işık hızı “izafi” yani görelidir. Daha açık ifadeyle; “gözlemciye göre“dir. Çoğumuz şöyle bir soruyla karşılaşmış veya kendisi düşünmüş olabilir; “Arabaya bindim, ışık hızına çok yakın bir hızda yol alıyorum, farlarım da açık. Benim hızıma, …
2 Kasım
Bir Hafta Neden Yedi Gün?

Hazır haftasonu gelmiş, bir hafta daha bitmişken bu soruya bir cevap arayalım. (Bu yazıyı haftasonu haricinde okuyacaklar için not: Haftasonu yazdığımız için konuya böyle girmeyi uygun gördük.) Tarihsel bir gerçektir, bilirsiniz insanlar zamanı ölçmeye başladıklarında ilk olarak iki temel birim kullandılar: Güneş’in iki doğumu arasında geçen süreye “gün” diyerek en kısa …

17 Eylül
Üçüncü Boyutun Ötesi Dördüncü Boyut: Tetraküp

Boyut kavramını fizikçiler ve matematikçilerden sıkça işitiriz. Bizim uzayımız ve nesnelerimiz 3 boyutludur. En boy ve derinlik içerir. Fakat, bu bizim ‘algılayabildiğimiz’, içinde yer aldığımız boyututur. Görsel zekamız ve beynimiz 3 boyuta göre şekillenmiştir. Dördüncü boyutu “henüz” algılama olanağımız bulunmuyor. Bugünkü fizik bilgimize göre, dördüncü boyut olarak aslında hepimizin bildiği, Einstein’in teoremleriyle …

9 Temmuz
Süper Akışkan Uzay-Zaman

Uzay ve zamanı bir akışkan olarak kabul etmek, kuantum mekaniği ve göreliliği bağdaştırmamıza yardımcı olabilir. Eğer uzay-zaman bir akışkan olsaydı, elbette özel bir akışkan olması gerekirdi. Akışkan uzay-zaman kavramı bazı fizikçilere göre fiziğin baskın iki teorisi arasındaki şaşırtıcı anlaşmazlıkları çözmemize yardım edebilirdi. Astrofiziksel gözlemlerin ve akışkan uzay-zaman kavramı üzerine yapılan …

14 Nisan
Işık Hızı Neden Aşılamaz?

Ön bilgi verelim; şimdiye kadar ışıktan (yani kütlesiz foton benzeri parçacıklardan) daha hızlı hareket edebilen hiçbir şeye rastlamadı. Arada sırada ortaya atılan; “bilim insanları ışık hızını aştı”, “Işık hızı geçildi” veya “ışıktan hızlı parçacık bulundu” gibi magazinsel basın haberlerinin hiçbirinin gerçekliği yok. Ne diyorduk; ışık hızı olan saniyede yaklaşık 300 bin km’lik …

12 Şubat
Başka Bir Zamana Geçiş: Zaman Makinesi

Bilim kurguda sık rastlanan konulardan biri zamanda yolculuktur. H.G Wells’in klasik öyküsü “Zaman Makinesi” ve benzerlerinde genellikle ücra bir laboratuvarda çalışan yalnız bir bilim insanı küçük bir makine yapar. Geçmişte ya da gelecekte bir zamanı makinenin kadranına yazar, sonra bir düğmeye basar ve kendisini arzu ettiği tarihte bulur. Zamanda yolculuk …

22 Ocak
Jeodezik Eğri: En Kısa Mesafe

Sıklıkla uzay-zamanın eğriliğinden bahsederiz, fakat bahsederken bu eğriliğin nasıl olduğu konusundaki muhteşem detayı atlarız. Aslında uzay-zaman özel bir eğriyi doğasında barındırır. Oysa ki eğri dediğimizde aklımıza çeşitli, sonsuz sayıda eğri türü gelebilir. Genel görelilik yazımızda da bahsettiğimiz üzere “kütle çekimsel alanda ivmelenen bir cisim eğri uzay-zamanda jeodezik olan bir evren çizgisine sahiptir” …
18 Ocak
Genel Görelilik: Eşitlik İlkeleri

Genel görelilik; kütle çekimini, uzay zaman eğriliğinin bir sonucu olarak tanımlar. Uzay-zaman eğriliği ise maddenin varlığının doğal bir sonucunda ortaya çıkar. Uzay-zaman eğriliği aynı zamanda maddenin hareketine etki eder. Özetle; “Uzay zaman maddeye nasıl hareket edeceğini, madde de uzay-zamana nasıl büküleceğini söyler.” Genel görelilik kelimesi, özel göreliliğin genelleştirilmesini ima eder. Özel görelilikte; …
12 Ocak
Uzay-Zaman Fikrinin Geçmişi, Bugünü ve Geleceği

Bir konumun koordinatlarını verdiğinizde çoğu insan enlem, boylam ve belki de yükseklik gibi bilgilerin kendilerine verilmesini öngörürler. Ama genellikle dördüncü boyut olan zaman ihmal edilip, görmezden gelinir. Tüm bu unsurlar ile fiziksel koordinatların birleşimi, uzay-zaman olarak bilinen ve evrendeki her işleyişin arka planında bulunan kavramı oluşturur. Albert Einstein’ın kuantum alan …